Hợp tác xã Dịch vụ tổng hợp Kiến Thuận được thành lập từ năm 2004 gồm  30 thành viên, vốn điều lệ trên 800 triệu đồng với  sản phẩm chủ lực là sản xuất Chè xanh, chè đen xuất khẩu. Sau gần 20 năm hoạt động, đến nay Hợp tác xã ( HTX) đã có 65 thành viên và gần 100 người lao động, với số vốn điều lệ tăng lên 3,9 tỷ đồng. Đây là một trong những Hợp tác xã tiên phong trong trong thực hiện theo chuỗi, nhờ có sự đổi mới công nghệ, đổi mới phương thức sản xuất và quản lý, đặc biệt do có cách tuyên truyền, vận động thuyết phục các thành viên tham gia chuỗi liên kết nên đã không chỉ nâng tầm giá trị sản phẩm mà còn góp phần tạo dựng thương hiệu, giải quyết việc làm cho người lao động trên địa bàn trong nhiều năm qua.

Tiên phong trồng chè theo chuỗi giá trị sản phẩm

Theo chân đoàn công tác của Liên Minh hợp tác xã đến thăm Hợp tác xã Dịch vụ tổng hợp Kiến Thuận, điểu cảm nhận của tôi là khu nhà máy đã được xây dựng khang trang, máy móc thiết bị hiện đại đạt tiêu chuẩn tiêu chuẩn FDA; tiêu chuẩn HACCP… đáp ứng yêu cầu sản xuất chè xuất khẩu đến các thị trường khó tính. Trên con đường từ văn phòng Hợp tác xã đến nhà máy, nhìn từ triền đồi Khe Dịa xuống là những nương chè với những luống chè được chia đều tăm tắp, uốn lượn như sóng theo từng lớp đất đồi.

Ngắt một búp chè trên tay, ông Đỗ Văn Lừng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã hồ hởi trao đổi: Hợp tác xã chúng tôi là 1 trong những  đơn vị “tiên phong” trong thực hiện liên kết chuỗi. Sau khi chuyển đổi sang mô hình Hợp tác xã kiểu mới, HTX Kiến Thuận đã tiến hành ký hợp đồng cung cấp dịch vụ và bao tiêu sản phẩm với 54 thành viên và 70 hộ liên kết. Các hộ thành viên và liên kết được HTX hoạch định chiến lược phát triển, hỗ trợ kỹ thuật chăm sóc, thu hoạch và bao tiêu đầu ra với giá cao hơn giá thị trường 300 – 500 đồng/kg.

Ông Lừng chia sẻ thêm:  Để đạt chất lượng xuất khẩu, các đối tác nước ngoài  yêu cầu vô cùng khắt khe. Vùng nguyên liệu phải cách ly với các yếu tố gây ô nhiễm (chuồng trại, nguồn nước ô nhiễm…), quy trình chăm sóc phải được theo dõi và ghi chép nghiêm ngặt (thuốc BVTV, phân bón, nguồn nước… phải đạt chất lượng). Chỉ một sai sót nhỏ,  Hợp tác xã cũng có thể chịu thiệt hại rất nặng, do đó, sự chuyển đổi theo mô hình Hợp tác xã kiểu mới là bước ngoặt đưa Hợp tác xã Kiến Thuận từ “lượng” sang “chất” cũng đòi hỏi sự nỗ lực cố gắng của mỗi thành viên và sự vào cuộc của các nông hộ.

Ban đầu chúng tôi cũng gặp khá nhiều khó khăn, nhưng có sự phối hợp chỉ đạo của Đảng uỷ, chính quyền và các đoàn thể địa phương trong việc tuyên truyền, vận động triển khai thực hiện, cùng với đó Ban lãnh đạo Hợp tác xã đã luôn bám sát từng thành viên, từng hộ gia đình để kịp thời tháo gỡ những khó khăn vướng mắc trong quá trình làm.

Trước đây, các thành viên và các hộ liên kết do “Thói quen” sản xuất chè truyền thống mọi người đều làm theo kinh nghiệm, không có một quy trình chuẩn, do đó khó kiểm soát được chất lượng sản phẩm cuối cùng. Vì vậy chúng tôi đã bàn bạc và thống nhất, các thành viên đều phải “vẽ bản đồ địa giới, đánh dấu rõ ràng vị trí từng hộ thành viên, để tạo thuận lợi trong việc quản lý. Bên cạnh yêu cầu nghiêm ngặt trong việc ghi “nhật ký” chăm sóc, HTX cũng thành lập những tổ cơ động để kiểm tra và kiểm soát hoạt động của các hộ thành viên.

Việc “Ghi nhật ký cho chè” đã được tất cả các thành viên và các hộ liên kết thực hiện nghiêm túc: Từ khâu làm đất, ươm giống, bón phân đến thu hái, chế biến đã được ghi lại cẩn thận, tỷ mỉ trong một cuốn sổ. Vì vậy mà việc quản lý sản xuất chè đã được thuận lợi, dễ dàng, chất lượng sản phẩm chè làm ra cũng đã đáp ứng theo đúng tiêu chuẩn của VietGAP.

Bên cạnh đó trong quá trình sản xuất và chế biến chè, Hợp tác xã đã chủ động tổ chức các khóa tập huấn, có mời chuyên gia, nhà khoa học… về để phổ biến kiến thức, hướng dẫn kỹ thuật mới về trồng và chế biến chè cho các thành viên.

Kiên trì tuyên truyền vận động xây dựng sản phẩm theo chuỗi và thu hái quả ngọt

Hợp tác xã dịch vụ tổng hợp Kiến Thuận đang là một trong những HTX quy mô nhất của tỉnh, và năm 2016, HTX là một trong những đơn vị được chọn để xây dựng Đề án “Xây dựng mô hình HTX kiểu mới gắn với phát triển chuỗi giá trị sản phẩm, hàng hóa chủ lực có quy mô lớn và sức lan tỏa” của Liên minh HTX Việt Nam.

Từ năm 2016 đến nay, 100% diện tích đất trồng chè của HTX đã chuyển hình thức canh tác theo hướng hữu cơ. Thời gian đầu thực hiện vô cùng khó khăn, vì tình trạng sâu bệnh hoành hành với mật độ cao. Những vấn đề nói trên làm cho người trồng chè bị thất thu, thậm chí không được thu hoạch, nhiều thành viên và hộ liên kết đã  chán nản và muốn quay lại hình thức canh tác cũ.

Để các hộ thành viên và hộ liên kết yên tâm và kiên trì thực hiện mô hình, Hợp tác xã đã phối hợp với các cơ quan chuyên môn tập huấn và hướng dẫn quy trình canh tác chè hữu cơ, hỗ trợ phân bón đạt tiêu chuẩn hữu cơ để sử dụng bón cho cây chè. Sau một thời gian, bà con thực hiện đúng quy trình kỹ thuật sản xuất chè hữu cơ từ các khâu chăm sóc thâm canh; bón phân cân đối về dinh dưỡng, bón đúng cách, đúng thời điểm…nên toàn bộ diện tích chè của mô hình sinh trưởng tốt, ít bị dịch bệnh gây hại, đất tơi xốp, búp ra đều…

Việc “Ghi nhật ký cho chè” của các hộ đã dần đi vào nền nếp và thực hiện nghiêm túc, qua đó giúp việc quản lý sản xuất chè đã được thuận lợi, dễ dàng, chất lượng sản phẩm chè làm ra cũng đã đáp ứng theo đúng tiêu chuẩn của VietGAP

Qua báo cáo so sánh trước và sau khi chuyển đổi của HTX cho thấy, số lượng thành viên giảm từ 60 hộ xuống 54 hộ, tổng sản phẩm từ 1.500 tấn xuống còn 800 – 900 tấn chè (thành phẩm), tuy nhiên, Doanh thu năm sau cao hơn năm trước:  từ 21 tỷ đồng (Năm 2019) lên 30 tỷ đồng (năm 2020), đến hết quý 3/2023 doanh thu đơn vị đã đạt trên 25 tỷ. Tất cả cho thấy đây là tín hiệu vui, thay vì chạy theo số lượng, HTX đang chú trọng vào chất lượng. Các thị trường xuất khẩu dần ổn định, với giá trị tăng cao, thu nhập của người lao động được nâng cao và  thị trường ổn định hơn.

Cùng với đổi mới “Mạng lưới Nông nghiệp bền vững” cũng như quy trình quản lý, HTX đã mạnh dạn đầu tư trang thiết bị hiện đại, xây dựng 2 nhà máy chế biến chè đen xuất khẩu, 01 máy tách chè kỹ thuật số đặc biệt là đầu tư lắp đặt máy tách màu ISORT 4GT công nghệ Hàn Quốc, với tổng mức đầu tư trên 3 tỷ đồng, nâng công suất hoạt động của HTX từ 500 – 700 kg thành phẩm/giờ. Đầu tư nhà máy chế biến chè với công suất thiết kế 30 tấn chè búp tươi/ngày của nhân dân cung cấp cho nhà máy đảm bảo về chất lượng, đủ về số lượng với mặt bằng sản xuất hơn 3.000 m².

Hiện nay, HTX đang sản xuất, kinh doanh và chế biến chè đen, chè xanh xuất khẩu với các mặt hàng chủ yếu như : Pekoe; OP; BOP; OPA; PS; BPS; F… tổng sản lượng 800 tấn. Sau khi đổi mới trang thiết bị, chất lượng sản phẩm hàng hoá được nâng cao, tạo điều kiện để HTX đàm phán ký kết các hợp đồng được thuận lợi.

Với uy tín và chất lượng vượt trội, HTX DVTH Kiến Thuận đã thành công trong xuất khẩu sản phẩm chè đen. Năm 2019, HTX xuất khẩu thành công với 300 tấn chè  đi Nga; Năm 2020 xuất gần 500 tấn vào thị trường Trung Đông,  hơn 300 tấn vào thị trường Unilever; Đầu năm 2022 đã xuất được trên 200 tấn đi Hoa Kỳ, 300 tấn vào thị trường Unilever, 100 tấn đi Nga, và một số quốc gia khác như IRAQ, Belarus, …Việc sản  xuất  đạt tiêu chuẩn công nghệ quốc tế và xuất khẩu đã gia tăng đáng kể giá trị gia tăng của sản phẩm.

Khởi đầu từ một xưởng chè nhỏ bé đến nay HTX đã có 02 nhà máy với 02 dây chuyền sản xuất chè đen ORTODOC công suất 30 tấn chè búp tươi/ ngày. 01 dây truyền chế biến chè xanh công suất 10 tấn/ngày, có 05 xe vận tải kinh doanh vận tải hàng hóa.

Với những cải tiến không ngừng, đến nay, HTX đã đạt các tiêu chuẩn : Tiêu chuẩn Rainforest Alliance; tiêu chuẩn ISO 22000:2018; tiêu chuẩn FDA; tiêu chuẩn HACCP, để sản phẩm của đơn vị có thể xuất vào các thị trường khó tính như Mỹ, Unilever, Nga …

Ồng Phạm Ngọc Hữu, Phó Chủ tịch Liên Minh hợp tác xã tỉnh cho biết: Mô hình HTX kiểu mới gắn với phát triển chuỗi giá trị sản phẩm của Hợp tác xã dịch vụ tổng hợp Kiến Thuận được thành công như ngày hôm nay không chỉ do là  đổi mới công nghệ, đổi mới phương thức sản xuất và quản lý mà còn do cách tuyên truyền, vận động thuyết phục các thành viên và hộ liên kết tham gia chuỗi gia trị sản phầm. Do đó đã nâng tầm giá trị sản phẩm, góp phần tạo dựng thương hiệu, giải quyết việc làm cho người lao động trên địa bàn trong nhiều năm qua. Chính vì vậy, Hợp tác xã Dịch vụ tổng hợp Kiến Thuận đã được Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái, Liên minh HTX Việt Nam  và Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư tặng Bằng khen.

Nguyễn Thị Hoan, Đảng bộ Toàn án nhân dân tỉnh